Quấy rối mạng là hành vi sử dụng internet và công nghệ để theo dõi, quấy rối hoặc tấn công cá nhân một cách dai dẳng. Khác với những “lời trêu đùa” đơn thuần, quấy rối mạng gây áp lực tâm lý lớn và có thể trở thành hành vi phạm pháp nếu vượt quá giới hạn.
Quấy rối mạng thường bao gồm việc gửi email, tin nhắn, bình luận, hoặc dùng mạng xã hội để đe dọa, thao túng, theo dõi “mục tiêu” — với mức độ bền bỉ, dai dẳng, có chủ đích.
Dấu hiệu nhận biết quấy rối mạng
Những dấu hiệu phổ biến bạn dễ gặp phải khi là nạn nhân của quấy rối mạng:
- Nhận quá nhiều tin nhắn, email quấy rối hoặc có nội dung kỳ quặc
- Người lạ thích/chia sẻ/bình luận tất cả bài đăng hoặc ảnh cũ của bạn
- Bị ai đó tag không ngừng vào các bài viết không liên quan
- Nhận tin nhắn dọa nạt, kiểm soát, hoặc đòi hỏi phi lý trên mạng
- Đối tượng tiếp tục quấy rối dù bạn đã yêu cầu dừng lại
- Sử dụng tài khoản ảo để tiếp tục liên hệ hoặc dõi theo bạn
- Bị hack tài khoản, bị gắn thiết bị định vị hoặc camera bí mật
- Bị tung thông tin cá nhân, hình ảnh thật hoặc giả mạo lên mạng
Quấy rối mạng còn có thể xuất hiện ở nhiều hình thức khác: giả mạo, truy vết, lừa đảo, đe dọa hoặc tấn công tập thể.
Ví dụ thực tế về quấy rối mạng
Những hành vi quấy rối mạng bạn có thể từng thấy hoặc gặp:
- Người lạ tạo nhiều tài khoản kết bạn, gia nhập nhóm, diễn đàn nơi bạn sinh hoạt online
- Gửi tin nhắn với nội dung gợi dục, đe dọa hoặc kiểm soát
- Liên tục bình luận hoặc like mọi thứ bạn đăng, kể cả ảnh rất cũ
- Chia sẻ ảnh hoặc thông tin riêng tư lên mạng mà chưa có sự đồng ý
- Đòi hỏi gửi ảnh nhạy cảm, đòi quan hệ hoặc tống tiền
- Bí mật cài đặt thiết bị theo dõi (định vị, máy quay), hoặc giả mạo danh tính online
- Những người quen (bạn cũ/người yêu cũ) tiếp tục liên lạc, quấy rối dù bạn đã chặn
Phân loại quấy rối mạng
Theo các nghiên cứu, quấy rối mạng được chia thành 4 dạng chính:
- Trả thù: Quấy rối kèm đe dọa, trả thù
- Tần suất: Gây phiền toái một cách thường xuyên
- Quen thân: Người có quan hệ thân thiết (ví dụ: người yêu cũ, bạn trai/bạn gái cũ)
- Tập thể: Nạn nhân bị tấn công bởi một nhóm người
Tác hại của quấy rối mạng
Quấy rối mạng gây ảnh hưởng lớn đến cả thể chất và tinh thần:
- Lo lắng, sợ hãi kéo dài, căng thẳng, mất ngủ, đau dạ dày
- Dẫn tới rối loạn lo âu, trầm cảm, thậm chí stress sau sang chấn (PTSD), ý nghĩ tự tử
- Tổn thương danh dự, mất việc, xung đột trong gia đình và xã hội
Nếu gặp phải quấy rối mạng, hãy liên hệ chuyên gia tâm lý, tổ chức bảo vệ nạn nhân hoặc trình báo tới công an, đơn vị bảo mật mạng xã hội.
Các phương pháp phòng tránh quấy rối mạng
- Bảo mật thiết bị và tài khoản:
- Dùng mật khẩu mạnh, đổi định kỳ, đăng xuất sau mỗi lần sử dụng
- Luôn giữ thiết bị cá nhân bên mình, tránh dùng WiFi công cộng nếu bảo mật chưa tốt
- Không chia sẻ quá nhiều thông tin cá nhân trên mạng xã hội
- Kiểm duyệt các setting riêng tư, chỉ kết bạn với người thật sự biết rõ
- Kiểm toán định kỳ tài khoản:
- Xóa ảnh/thông tin nhạy cảm, kiểm tra các tài khoản đang theo dõi bạn
- Đặt tên hiển thị trung tính, tránh dùng tên thật hoặc thông tin nhận diện
- Bỏ thông tin định vị trên ảnh, không chia sẻ vị trí thời gian thực
- Cảnh giác với tài khoản lạ/giả mạo:
- Không click vào link lạ hoặc cung cấp thông tin cá nhân qua tin nhắn không xác thực
- Cẩn trọng với các yêu cầu kết bạn, chia sẻ từ tài khoản không rõ danh tính
- Ứng phó khi bị quấy rối mạng:
- Chặn mọi kênh liên hệ (nhắn tin, email, số điện thoại, mạng xã hội)
- Không trả lời, không phản ứng để kẻ quấy rối mất hứng hành vi bám đuổi
- Tạo địa chỉ mail mới, đổi nickname nếu bị quấy rối liên tục
- Lưu giữ bằng chứng (tin nhắn, hình ảnh, email đe dọa…) phục vụ trình báo hoặc liên hệ công an, luật sư
- Nâng cao nhận thức bản thân và cộng đồng:
- Chủ động học về an toàn mạng, cảnh báo bạn bè người thân các nguy cơ quấy rối mạng
- Dừng lại mọi chia sẻ quá mức trên mạng công cộng, đặc biệt với người quen biết sơ
Điều luật về quấy rối mạng
Mặc dù chưa có luật quấy rối mạng riêng tại nhiều nước, các hành vi quấy rối, đe dọa, tống tiền hoặc hack thiết bị đều phạm luật hình sự:
- Luật chống đe dọa: Dùng công nghệ hoặc mạng viễn thông để đe dọa tính mạng, tổn hại tinh thần người khác
- Luật chống lạm dụng máy tính: Hack thông tin riêng, cài đặt thiết bị theo dõi trái phép
- Luật chống tống tiền, bôi nhọ, giả mạo: Dọa tung hình ảnh/video riêng tư để ép đối phương thực hiện hành vi khác
Các quốc gia có luật riêng về quấy rối mạng, hoặc sử dụng luật về quấy rối/tội phạm mạng để xử lý.
Lời kết
Quấy rối mạng là vấn nạn ngày càng phổ biến trên môi trường số, có thể khiến bất kỳ ai trở thành nạn nhân. Hãy chủ động nâng cao ý thức bảo mật, giới hạn chia sẻ cá nhân online, và sẵn sàng liên hệ cơ quan chức năng — tránh mọi hành vi quấy rối, đe dọa kéo dài.
Lưu ý: Nếu nghi ngờ mình bị quấy rối mạng, hãy lưu lại mọi bằng chứng, liên hệ chuyên gia hoặc báo cảnh sát ngay khi cần thiết.
